Zamek w Olsztynie

Zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie został postawiony na wysokim brzegu rzeki Łyny, w świetny sposób wykorzystano naturalne walory okolicy, by usytuować tę warownię. Podejrzewa się, że przed budową zamku przekopano nowe koryto rzeki, otaczając mur fosą.
W zamku mieści sie Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, które powstało w 1945 r.
Zamek widoczny jest w mieście z daleka, a jego bryła jest wzorowana na podobnej z Lidzbarku Warmińskiego. Jest to budowla obronna, posiada 3 skrzydła – 2 gotyckie i jedno barokowe.
Najbardziej charakterystycznym elementów murów jest wieża główna, a także wysoka hurdycja zawieszona na południowym skrzydle. Ważnym elementem zamku jest także kaplica św. Anny konsekrowana przez biskupa warmińskiego i znanego kronikarza Marcina Kromera w 1580 r.
Podczas zwiedzania można prześledzić cały system działania zaplecza zamkowego i zobaczyć jakim wielkim wyzwaniem logistycznym było jego funkcjonowanie. Twierdza była gotowa nie tylko stale utrzymywać załogę zbrojną w gotowości, ale także przyjąć uchodźców pojawiających się w wypadku niebezpieczeństwa.
W budynku znajdowały się: kancelaria, refektarz, kaplica, skarbiec, zbrojownia, loch i piwnice (mieszczące beczki z napitkami, ale także amunicję). Oczywiście nieodłączne były także: kuchnia, piekarnia, browar, spiżarnia i skład opału. Zachowało się także kilka udogodnień technicznych – w niektórych pomieszczeniach znajdowały się ustępy, część z nich była ogrzewana, a do transportu z piwnic służyła winda towarowa, po której zachował się szyb. Wokół zamku znajdowały się łaźnie, stajnie, wozownie, magazyn soli oraz ogród.

Data lub czas powstania

XIV w.

Materiał budowlany

Cegła, kamień.

Historia

Zamek w Olsztynie był klasycznym budynkiem obronnym. Jego załoga liczyła na stałe 20 osób, na ich czele i na czele zamku stał burgrabia zarządzający całością. Gdy nad zamek ściągało niebezpieczeństwo do załogi dołączali miejscowi rycerze i lennicy, a także najemnicy.
Zamek wiele razy przechodził z rąk do rąk i raczej nie ma w jego historii wielkich oblężeń, zdarzało się nawet, że napastnicy rezygnowali dowiadując się o przygotowaniu zamku. Miało to miejsce także w początkach XVI w. kiedy zamkiem zarządzał kanonik Mikołaj Kopernik, atakującymi byli wtedy rycerze Wielkiego Mistrza krzyżackiego. Już w XVI w. twierdza straciła swoje znaczenie militarne, a w latach 1756–1758, zaprzestano przestrzegania zasad utrzymania twierdzy i dobudowano trzecie barokowe skrzydło. Zyskało ono funkcję mieszkalną i stało się wygodną i nowoczesną siedzibą. Po rozbiorach i kasacji kapituły, zamek przeszedł w ręce dzierżawców gruntów kościelnych oraz wspólnoty ewangelickiej. Jeszcze do 1822 r. w kaplicy odbywały się spotkania katolików, następnie do 1877 r. msze ewangelickie.
W latach 1821 i 1827 dwa pożary od uderzenia pioruna zniszczyły zamek. Jednak w połowie wieku podjęto się jego restauracji, a wzrost znaczenia miasta (w 1911 r. zostało ono siedzibą rejencji) pozwolił wracać mu powoli do dawnej świetności. Po remoncie przybyła zamkowi pseudogotycka klatka schodowa, no i wypełniły go ponownie urzędy. Od 1975 r. na zamku znajduje się Muzeum Warmii i Mazur, którego poprzednikiem było muzeum regionalne istniejące już od 1920 r.

Ciekawostki

W latach 1516–1519 zamkiem zarządzał Mikołaj Kopernik, który zasłużył się nie tylko jako dobry gospodarz, ale także lekarz i pomysłodawca drewnianego wodociągu doprowadzającego wodę do miasta. Najciekawszą pamiątką po naukowcu jest naniesiony na ścianę zamkową wykres wiosennego zrównania dnia z nocą ( aequinoctium).

Forma ochrony prawnej

Obiekt wpisany do rejestru zabytków jako:

• zamek, nr rej.: A-93 z 24.08.1957.

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek w Olsztynie – Zamek, obecnie muzeum, nr rej.: 411 (O/56) z 1957-08-24
• Zamek w Olsztynie – Tablica astronomiczna, nr rej.: 91 z 1953-03-31

Położenie obiektu

Obiekt położony jest w centrum miasta, nad rzeką Łyną.

Dostępność

Muzeum jest otwarte od 1 czerwca do 30 września:

• poniedziałek nieczynne,
• wtorek, czwartek-niedziala 9:00–17:00,
• środa 9:00–19:00;

od 1 października do 30 maja:

• poniedziałek nieczynne,
• wtorek-niedziela 10:00–16:00;

bezpłatne wejście na dziedziniec:

• codziennie oprócz środy 17:00–19:00,
• w poniedziałek 8:00–19:00.

Inne

Na terenie zamku odbywają się koncerty, wykłady oraz różnego rodzaju wystawy.
W muzeum odbyła się inauguracja Europejskich Dni Dziedzictwa.


Północne skrzydło zamku
Pomnik Mikołaja Kopernika