Polska jest piękna: Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie

Ekspozycja

Ekspozycja jest zlokalizowana na trzech kondygnacjach (parter, antresola i piętro), na całkowitej powierzchni ponad 3000 m². Składa się na nią ok. 1000 – z ponad 30 000 zgromadzonych – eksponatów: broń, dokumenty, listy, przedmioty osobiste, 1500 fotografii, ponad 200 informacji biograficznych i historycznych, a także mapy, tablice oraz filmy z 1944. Wszystkie napisy na eksponatach opracowano w językach polskim i angielskim. Elementy ekspozycji zawierające drastyczne sceny (m.in. zbrodnie w Palmirach i powstańczy szpital) zostały odpowiednio oznakowane. Aby obejrzeć film Miasto ruin konieczny jest zakup dodatkowego biletu (także w niedziele, kiedy wejście do muzeum jest bezpłatne),
Muzeum ma charakter interaktywny i narracyjny: oddziałuje obrazem, światłem i dźwiękiem. Aranżacja wnętrza i wykorzystanie efektów multimedialnych mają przybliżyć powstańczą rzeczywistość. Wiele elementów ekspozycji ukazuje historię powstania poprzez pryzmat przeżyć i losów jego uczestników. Wytyczona trasa przedstawia chronologię wydarzeń i prowadzi przez poszczególne sale tematyczne. Zwiedzający poruszają się w scenerii sprzed ponad 60. lat, chodząc po granitowym bruku.
Ekspozycja stała składa się z trzech głównych, powiązanych chronologicznie, części. Na parterze znalazła się wystawa poświęcona II wojnie światowej od września 1939 do zakończenia akcji „Burza”, ze szczególny uwzględnieniem sytuacji w Warszawie (terror niemiecki, przygotowania do powstania). Następnie należy wjechać windą lub wejść schodami przez Salę pod Liberatorem na antresolę, gdzie przedstawiono losy powstania w sierpniu 1944 oraz życie w powstańczej Warszawie. Dalej trasa zwiedzania prowadzi schodami w dół, na piętro, gdzie przedstawiono sytuację w Warszawie do dnia kapitulacji powstania, zniszczenie miasta, exodus ludności cywilnej, warunki życia powstańców w niemieckich obozach jenieckich, a także sytuację międzynarodową oraz utworzenie komunistycznego rządu w Lublinie. Uzupełnienie ekspozycji stanowią wystawy znajdujące się w Sali pod Liberatorem.
Zwiedzanie ekspozycji wewnątrz budynku wraz z obejrzeniem filmu Miasto ruin trwa średnio ok. 2 godzin. Dodatkowe 20–30 minut należy przeznaczyć na obejrzenie Parku Wolności oraz schronu Ringstand 58c.
Na parterze przedstawiono okres okupacji i sam wybuch powstania – godzinę „W”. W tę część ekspozycji wprowadza kalendarium wydarzeń od 1 września 1939 po 8 maja 1945. Pokazano życie codzienne okupowanej stolicy, niemiecki terror, którego symbolami są różowe afisze o ulicznych egzekucjach, Palmiry i warszawskie getto, a także funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego i Akcję „Burza”.
Zaraz przy wejściu można, korzystając z przedwojennych aparatów telefonicznych, wysłuchać wspomnień pięciorga powstańców w przeddzień 60. rocznicy powstania. Po drugiej stronie w małym lapidarium umieszczono kilkanaście fragmentów gzymsów i portali z przełomu XVIII i XIX wieku pochodzących ze zburzonego przez Niemców Zamku Królewskiego (depozyt Muzeum Warszawy). Tło dla nich stanowi wielkie kolorowe zdjęcie sprzed 1939 przedstawiające ruch uliczny na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich przed nieistniejącą kamienicą Pinkusa Lothego.
W przeznaczonej specjalnie dla dzieci Sali Małego Powstańca dzieci uczą się historii przez zabawę, oglądając teatrzyk powstańczy czy wcielając się w rolę harcerskich listonoszy i sanitariuszek. Najmłodsi goście mają do dyspozycji repliki dawnych zabawek, którymi bawili się ich rówieśnicy w czasie wojny (przytulanki, szmacianki i misie), gry planszowe oraz puzzle. Nie ma tutaj natomiast zabawek militarnych^[15]. W sali znajduje się również replika pomnika Małego Powstańca zaprojektowanego przez Jerzego Jarnuszkiewicza.
W centralnej części parteru znajduje się stalowy Monument, przecinający dwa poziomy ekspozycji. Jego ściany pokrywają daty kolejnych dni powstania i ślady po pociskach. W tym „bijącym sercu walczącej Warszawy” zamknięto odgłosy powstańczej stolicy.
Kolejną część ekspozycji poświęcono akcji „Burza”. Symbolem zbliżającej się godziny „W” jest zegar ustawiony na godzinie 17.00. Atmosferę warszawskiej ulicy tamtego czasu oddają polskie flagi na replice jednego z niemieckich bunkrów ulicznych oraz zdjęcia Eugeniusza Lokajskiego. Przy przejściu do Sali pod Liberatorem ustawiono motocykl BMW R 12 używany przez Wehrmacht. Na szybkie windy umieszczono powstańcze opaski.
W oddzielnym pomieszczeniu eksponowane są maszyny drukarskie z lat 40. Wszystkie są sprawne i drukują m.in. historyczne obwieszczenie z 3 sierpnia 1944, „Biuletyn Informacyjny” oraz ulotki.

Na drugi poziom ekspozycji można wjechać przeszkloną windą. W czasie jazdy odtwarzana jest w niej powstańcza piosenka Krystyny Krahelskiej Hej, chłopcy, bagnet na broń.
Na antresoli zaprezentowano przebieg walki w sierpniu 1944 oraz życie codzienne w powstańczej Warszawie. Obok windy znajduje się fragment ekspozycji poświęcony Krystynie Krahelskiej wraz z makietą rzeźby Syrenki na Powiślu, do której poetka pozowała Ludwice Nitschowej. Obok Syrenki znajduje się gablota z umundurowaniem powstańców.
Pokazano tutaj m.in. ludobójstwo na Woli (protokoły PCK z ekshumacji zwłok ofiar), zdobycie Gęsiówki, życie religijne i kulturalne oraz szpital powstańczy. W gablotach umieszczone zostały różne rodzaje broni wykorzystywane przez obie walczące strony. Część ekspozycji poświęcono także aprowizacji w czasie powstania (m.in. gablota z ziarnami jęczmienia ze zdobytych przez powstańców magazynów browaru Haberbusch i Schiele). W znajdującym się dalej niewielkiej replice kina „Palladium” wyświetlana jest kronika filmowa zmontowana z materiałów Biura Informacji i Propagandy AK nakręconych w czasie powstania.
Na trasie zwiedzania znajduje się replika fragmentu wysokiego warszawskiego kanału z czerwonej cegły, przechodząc którym można obejrzeć m.in. historyczne fotografie oraz odtworzony napis przy włazie Uwaga, Niemcy!.

Kanał, a następnie schody prowadzą w dół, na piętro. Ten fragment ekspozycji pokazuje walki we wrześniu toczące się na Czerniakowie, Mokotowie i Żoliborzu, udział w powstaniu żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Ludowej, a także cudzoziemców. Przedstawiono upadek powstania i następujące po nim wydarzenia – powstanie i działalność PKWN, decyzje Wielkiej Trójki, kapitulację i exodus ludności Warszawy. Przedstawiono też losy powstańców w PRL. Wyróżnioną częścią jest Miejsce Pamięci, w którym znajdują się powstańcze mogiły. Do zwiedzania udostępniono tutaj także trzy niewielkie pomieszczenia z wystawami: „Radiostacja” (można tutaj obejrzeć replikę radiostacji „Błyskawica”), „Poczta polowa” oraz „Niemcy”.
Przestrzeń na piętrze przylegającą do Sali pod Liberatorem od strony północnej i południowej zaadaptowano dla potrzeb wystaw czasowych. Można tutaj obejrzeć m.in. kopię miny samobieżnej Goliath, używanej przez Niemców do niszczenia powstańczych barykad.
Na piętrze znajduje się także kawiarnia „Pół Czarnej” o wystroju stylizowanym na lata międzywojenne.

Druga część ekspozycji, zwana Salą pod Liberatorem, stanowi całkowicie odmienną przestrzeń. Jest to duża przestronna sala – dawna hala kotłów elektrowni – w której istotną rolę odgrywa gra światła i przestrzeni. Jej centralnym punktem jest replika samolotu Consolidated B-24 Liberator, pilotowanego przez kapitana Zbigniewa Szostaka, zestrzelonego przez myśliwce Luftwaffe w okolicach Bochni. Oryginalne elementy samolotu, odnalezione w rejonie katastrofy, włączono w jego replikę, wykonaną w skali 1:1. Jest to jedyna tego rodzaju rekonstrukcja na świecie, wykonana w oparciu o oryginalną dokumentację techniczną, zdjęcia, oraz informacje uzyskane dzięki wywiadom z pilotami i mechanikami. Pod samolotem znajduje się ekspozycja poświęcona alianckim zrzutom dla walczącej Warszawy.
Do pozostałych atrakcji tej części Muzeum należą także zachowany i odrestaurowany jeden z kotłów elektrowni oraz otwarta sala kinowa, w której wyświetlany jest film Warszawa walczy, zrealizowany podczas powstania i wyświetlany w kinie „Palladium” przy ul. Złotej 7/9 w sierpniu i wrześniu 1944.
Od 1 sierpnia 2010 w specjalnie przygotowanej sali można obejrzeć film Miasto ruin będący pierwszą w Polsce cyfrową rekonstrukcją miasta zniszczonego w czasie II wojny światowej wykonaną w 3D. Pięciominutowy film, wyświetlany w niewielkiej (24 miejsca) salce kinowej pokazuje zrujnowane miasto w marcu 1945 widziane z pokładu liberatora nadlatującego od południa i zataczającego krąg nad Warszawą, tj. powtarzającego typową trasę pokonywaną przez te samoloty startujące z lotnisk we Włoszech i dokonujące zrzutów broni i żywności dla walczących powstańców.

Jedną z atrakcji muzeum jest 32-metrowa wieża widokowa, na ścianie umieszczono symbol Polski Walczącej, a na maszcie – flagę Polski. Na szczycie wieży znajduje się taras widokowy, z którego można zobaczyć panoramę Woli i zachodniego Śródmieścia. Na tarasie na specjalnych planszach zaznaczone zostały przedwojenne budynki znajdujące się w pobliżu muzeum. Ze względu na bezpieczeństwo zwiedzających, wjazd windą na taras widokowy jest możliwy przy sprzyjających warunkach pogodowych.

W podziemiach Sali pod Liberatorem znajduje się wystawa „Niemcy w okupowanej Warszawie” przedstawiająca historię lat 1939–1944 widzianą oczami tych, przeciwko którym wybuchło powstanie. Odważni zwiedzający mogą przejść w ciemnościach przez udostępniony w tej części ekspozycji krótki odcinek kanału (węższy i niższy niż kanał na antresoli).

Patronem kaplicy Muzeum Powstania Warszawskiego jest jeden ze 108 błogosławionych, ks. Józef Stanek, który został schwytany przez Niemców, a następnie powieszony na własnej stule podczas pacyfikacji Czerniakowa 23 września 1944 roku. W 2004 roku jego relikwie, przechowywane dotychczas w świątyni Ojców Pallotynów z Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie, zostały uroczyście złożone jako dar Prowincji dla muzealnej kaplicy w mensie ołtarzowej. Ks. Józef Stanek został beatyfikowany w 1999 roku przez Jana Pawła II.
Kaplicę, zgodnie z wytycznymi liturgicznymi Kurii, zaprojektował arch. Wojciech Obtułowicz. Ściany wyłożono szarym wapieniem z Hiszpanii, podłogę zaś kostką brzozową. Znajduje się w niej 50 miejsc siedzących. W każdą niedzielę o godz. 12.30 w kaplicy odprawiana jest msza święta.